سولهها از مهمترین سازهها در دنیای صنعت و تجارت هستند و در کاربریهای متنوعی ارائه میشوند. تنوع در تکنیکهای مربوط به ساخت این سازهها سبب شده تا از نظر ساختار متفاوت باشند. یکی از مهمترین سولههای کلاسیک که کاربردهای زیادی در طول زمان داشته و امروزه کمتر مورد استفاده قرار میگیرد، سوله تیرورقی است. این دسته از سولهها با اتصال صفحات فولادی به هم ساخته میشوند و مزایا و معایب مختلفی را شامل میشوند.
از قدیمیترین انواع سوله در ایران و کشورهای دیگر، سوله تیرورقی است. با گسترش روزافزون تکنولوژی و بهروز شدن سیستمهای محاسباتی در کنار تغییراتی که در ساخت سازههای فلزی به وجود آمده، امروزه کمتر از این دسته از سولهها استفاده میشود.
در حال حاضر به دلیل افزایش قیمت آهنآلات سولههای تیرورقی کاربرد کمتری دارند؛ چراکه فولاد بهکاررفته در ساخت آنها، هزینه نهایی را بالا برده و مقرونبهصرفه نخواهد بود. امروزه استفاده از سولههای سبک مثل سولههای خرپایی گسترش یافته است؛ اما هنوز هم در بسیاری از پروژهها که ابعاد کوچکتری برای سوله نیاز است، سولههای تیر ورق انتخاب میشوند.
سولهها دارای اجزای مختلفی هستند که برخی از آنها در انواع مختلف سوله مشترک است. از مهمترین اجزای تشکیل دهنده سولههای تیر ورقی میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
ستونها: یکی از مهمترین اجزای هر سوله ستونهای موجود در آن بوده که تحمل وزن سوله را بر عهده دارند. ستونها بعد از فونداسیون بر روی صفحه پیچ و مهره میشوند و ابعاد آنها در یک سوله معمولا باتوجهبه مواردی همچون مساحت سوله، ارتفاع سوله، حضور جرثقیل، رفترها و… برمیگردد. طراحی ستونها معمولا بعد از درنظرگرفتن مسائل اقتصادی و همچنین مقاومت در برابر بارهای وارده انجام میشود.
استراتها: این اجزا بهعنوان متصل کننده قابهای اصلی سوله به هم عمل میکنند. این اجزا معمولا با طول 4 تا 8 سانتیمتر اجرا میشوند و اتصالشان به ستونها غالبا به شکل مفصلی است. استراتها معمولا بهوسیله اتصالات فلنجی از یک طرف به تیغه اصلی میانی و از سمت دیگر به سرستون اصلی اتصال مییابند.
رفتر: تیرهای اصلی در بین ستونها با نام رفتر معرفی میشود و این اجزا در کنار ستونها قاب اصلی سوله را تشکیل میدهند. رفترها که با نام فریم نیز شناخته میشوند، معمولا در طول و عرض متغیر اجرا میگردند. وظیفه اصلی این اجزا منتقل کردن بار سقف به ستون است و تعداد آنها نیز معمولا بر طبق نیاز هر سوله محاسبه میشود.
مهاربندها: در ساخت سوله تیرورقی برای محافظت از اسکلت سوله انواع مهاربند همانند میل مهار، سگراد، وال پست و… استفاده میشود. اگر این اجزا در ساختار سوله نباشند، ایمنی و استحکام بنا کاهش خواهد یافت.
پرلین: این اجزا که با نام لاپه نیز شناخته میشوند، تیرهای فرعی سقف هستند و در راستای طول سوله با فاصلههای معین از هم در بین قابهای اصلی استفاده میشوند. وظیفه اصلی لاپهها تحمل وزن پوشش سقف بوده و وجود آنها در سوله ضروری است. از پرلین معمولا در سازههای فلزی استفاده میشود؛ اما در برخی از مواقع در سازههایی که قالب چوبی دارند نیز کاربرد خواهند داشت.
سولههای تیرورق شامل یک سری مزایا هستند که سبب شده تا در طول زمان همچنان از آنها استفاده شود. این مزایا عبارت است از:
سولههای تیر ورق یکی از قدیمیترین انواع سوله بوده که امروزه استفاده از آنها به دلیل وجود یک سری معایب کمتر شده است. از جمله این معایب میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
دو نوع پرکاربرد و متداول سازههای فلزی، سولههای خرپایی و تیرورقی هستند که دارای یک سری تفاوت بوده و از بین آنها میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
یکی از مهمترین عواملی که در ساخت یک سوله مورد توجه قرار میگیرد، اندازه دهانه سازه است. بهطورکلی اندازه دهانه سوله تیر ورق حداکثر 70 متر میباشد؛ این درحالی است که در این اندازه از ستون میانی استفاده نشده باشد چون در صورت استفاده از ستونهای میانی باید اندازه دهانه افزایش یابد.
بعد از بالا بردن اندازه دهانه باید مقاومت سازه را نیز افزایش داد که به همین دلیل استفاده از فولاد نیز بیشتر خواهد شد و این کار از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نخواهد بود. به عنوان مثال اگر نیاز به ساخت یک سوله با دهانه 70 متر و ارتفاع 6 متر داشته باشیم، در نوع تیرورق در هر مترمربع باید 100 کیلوگرم فولاد استفاده شود تا مقاومت لازم برای سازه به دست آید اما ساخت سوله با همین ابعاد در نوع خرپا، در حدود 45 کیلوگرم در هر مترمربع خواهد بود.
استفاده از سولههای تیر ورق معمولا زمانی کاربرد دارد که متراژ دهانه زیر 20 متر و مساحت زیر 1000 متر باشد. در این موارد هزینه ساخت سوله تیر ورق به نسبت سوله خرپا کمتر خواهد بود. بنابراین اگر مساحت و اندازه دهانه افزایش یابد به دلیل استفاده بیشتر از فولاد برای استحکام سازه، هزینه نهایی نیز بالاتر میرود.
یکی از مهمترین دلایل عدم استفاده از سولههای تیرورقی، وزن بالای آنها است؛ به همین دلیل به سولههای سنگین معروف هستند. همچنین دهانه این دسته از سولهها اندازه محدودی داشته که اگر قرار باشد ابعاد آن بالا رود نیاز به ورقهای ضخیم و سنگین خواهد بود تا سوله بتواند فشار وارده را تحمل کند. در مقابل سولههای خرپا میتوانند بدون هیچ ستون میانی در دهانههای بزرگ احداث شوند و مقاومت و دوام سازه را نیز افزایش دهند.
علاوه بر موارد عنوان شده، هزینه ساخت سوله تیرورق نیز بالا بوده و به دلیل اینکه قیمت فولاد در بازار در حال افزایش میباشد، معمولا هزینه نهایی نیز 15 تا 50 درصد بیشتر محاسبه میگردد. لازم به ذکر است که در ساخت سولههای تیر ورق نمیتوان هر ابعاد یا ارتفاعی که نیاز بود را به کار برد؛ ولی سولههای خرپا یا سبک را میتوان بدون هیچ محدودیتی اجرا نمود.
اگر تمایل دارید از سوله تیر ورق برای پروژه خود استفاده کنید بهتر است ابتدا مشورتهای لازم درباره این سوله را از کارشناسان ماموت دریافت نمایید. بدین منظور میتوانید با شمارههای مندرج در وبسایت تماس گرفته و اطلاعات لازم را در این باره کسب کنید.
اگر ابعاد دهانه و مساحت سوله مورد نظر پایین باشد معمولا از سولههای تیر ورقی جهت کاهش هزینه نهایی استفاده میکنند، در غیر این صورت استفاده از این دسته از سولهها توجیه اقتصادی نداشته و بهتر است از انواع دیگر همانند سوله خرپا استفاده نمود.